ایرانیان با پیشینه سه هزار ساله، اولین و قدیمیترین تولیدکنندگان چرم در جهان هستند. آثار باستانی به جا مانده از دوران قبل از میلاد نشاندهنده این است که ایرانیان از حدود 1500 سال قبل از میلاد از پوست برای تهیه لباس، کفش، و جنگ افزار استفاده میکردند ولی از 550 سال قبل از میلاد بود که از چرم برای لباس و زره نیز استفاده کردند.
وجود واژههایی مانند: ادیم، کیمخت، ساغری، تیماج، سختیان در زبان پارسی قبل از اسلام و هم چنین وجود واژههای مرتبط با وسایل و ابزار چرمی مانند: سختک، کمربند، انگشتیان و مشک در متون پهلوی نشان دهنده استفاده گسترده از چرم در ایران پیش از اسلام است. به نوشته "ابن یمین" ایرانیان باستان از پوست حیواناتی مانند گاومیش، گاو و گوسفند برای نوشتن بر روی آن استفاده میکردند و ابن یمین در نوشتههایش بر نوشتن فرمان داریوش بر روی چرم اشاره کرده است. بنابر برخی روایات "اوستا" را بر دوازده هزار قطعه پوست گاو نوشته بودند، هم چنین نوشتههایی که در اورامان کردستان یافت شده و در موزه بریتانیا نگهداری میشود، بیانگر استفاده از پوست برای نگارش در دوره اشکانیان است.
تولید انواع پوست و چرم و تجارت مرتبط با آن در دوره عباسی در سراسر قلمرو اسلامی پررونق بود. استفاده از پوست حیوانات مختلف برای ساخت پوستین و قبضه شمشیر، آستر کفش و لباسهای زمستانی هم چنین برای افسار و رکاب و مشک و هم چنین جلدهای چرمی برای کتابها که بصورت ساده طلاکوب میشد، برخی از مهمترین کاربردهای چرم در این دوره است و گزارشهای فراوانی درباره تجارت پوست و چرم در این دوره در دسترس است که نشانگر رونق استفاده از چرم در این دوره است.
تجارت چرم و پوست پس از حمله مغول نیز پررونق بود. مکاتبات خواجه رشیدالدین، گواه شهرت برخی شهرها مانند، تبریز و شیراز در این دوره است. در دوره تیموری از چرم برای جلد کتب و ساخت جلدهای ضربی و کیسههای نگهداری مایعات سوختی استفاده میشده است.
گزارشهای جهانگردان از دوران صفوی نشاندهنده رونق فراوان بازار چرم و فعالیتهای مرتبط با آن در این دوره است. "کمپفر" از وجود کارگاههای سلطنتی و کفشدوزخانهها و پوستین دوزخانهها گفته است. معروفیت ساغری ایرانی در این دوره به حدی بود که "شاردن" معتقد است "شاگرن"(فرانسوی) به معنی پوست خالدار مقتبس از ساغری ایرانی است. ساغری در دوره صفوی در تبریز تولید میشد و بیشتر در ساخت چکمه و کفش کاربرد داشت و همه درباریان از این نوع کفشهای ساغری میپوشیدند.
در دوره قاجار انواع چرم به مقدار زیاد در شهرهای مختلف ایران تولید میشد. همدان در این دوره مرکز مهم تولید نوعی چرم معروف به چرم همدانی بود که از پوست گوسفند تهیه میشد، در این دوره از جمله کارهای مدبرانهای که امیرکبیر در سال 1267 انجام داد، ارسال چرم به نمایشگاه لندن بود. به علاوه در این دوره صادرات پوست و چرم از اغلب شهرهای ایران به روسیه، عثمانی و هند رونق بسیار داشت. علاوه بر همدان شهرهای تبریز و اصفهان نیز در تولید و صادرات چرم ایران سهم بسزایی داشتند.
اولین کارخانه چرمسازی ایران در سال 1308 و در شهر تبریز تاسیس شد و پس از آن در همدان، تهران، اصفهان و برخی شهرهای دیگر نیز کارخانههای چرمسازی ایجاد شد، به طوری که در سال 1337 تعداد 22 کارخانه در ایران مشغول به کار بودند.
از سال 1362 در اطراف شهرهایی که از قدیم در تولید چرم فعال بودند مانند: تهران، تبریز، مشهد وبرخی شهرهای دیگر، شهرک های صنعتی و تخصصی این کالا راهاندازی شد و هم چنین در حال توسعه هستند. نام "چرم شهر" برگرفته از نامگذاری این شهرکهای صنعتی است.
هماکنون به صنعت چرم به عنوان رشتهای تخصصی در ایران پرداخته شده و ایجاد رشتههای تخصصی چرم و کفش که برای اولین بار در دانشگاه علمی و کاربردی ایران مورد تدریس قرار گرفته است نشانگر آینده رو به رشد این صنعت خواهد بود.
ارسال نظر